Skrzetuski Florian (1780-1872), oficer w armii napoleońskiej, uczestnik powstania listopadowego i badeńskiego, emigrant. Ur. 24III (wg życiorysu znajdującego się w B. Czart.: 4 V 1782), w miejscowości Konarskie (pow. śremski), w rodzinie szlacheckiej, był synem Walentego i Nepomuceny z Broniszów.
S. uczył się w, domu, następnie w szkołach
powiatowych w Środzie i w Bninie. W r. 1795 wstąpił do korpusu kadetów w
Berlinie. Po jego ukończeniu w r. 1798 został chorążym w armii pruskiej. W r.
1804 awansował na podporucznika, a w r.1805 na porucznika. Jako oficer armii
pruskiej uczestniczył w wojnie z Francją w r.1806. Ranny w bitwie pod Jeną
dostał się do niewoli francuskiej. Po zwolnieniu z niewoli zaciągnął się do 2,
pp w Legii Polskiej gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Dn. 4 IV 1807 został
mianowany kapitanem w tym pułku. Od I V 1807 był w 10, pp, z którego został
„wymazany” 16 V 1808. Brał udział w bitwie pod Tczewem i w oblężeniu Gdańska
(czerwiec 1807), odbył kilka wypraw przeciw partyzantom pruskim; walczył z nimi
pod Rugenwaldem i Schieffenbeinem. Uczestniczył ( 14 VII 1807) w bitwie pod
Frydlandem. Od r.1809 służył w armii Ks. Warsz. w 6. pp liniowej. W wojnie z
Austrią w r.1809 odznaczył się w bitwach pod Raszynem (19 IV) i Sandomierzem
(13 i 17 V). W kampanii r. 1812 przeciw Rosji walczył w bitwach pod Smoleńskiem
(17 VIII), pod Możajskiem (5 IX) i nad Berezyną (28 XI). Po wkroczeniu armii
rosyjskiej do Ks. Warsz. w r. 1813 przez 11 miesięcy wraz z załogą
francusko-polską bronił twierdzy Zamość w składzie 3.p. ułanów, został wówczas
drugi raz ranny. Za udział w kampanii rosyjskiej otrzymał 27 IV 1813 Krzyż
Virtuti Militari, a 30 IV 1813 za zdobycie nieprzyjacielskiej baterii został
przez dowódcę twierdzy Zamość przedstawiony do Legii Honorowej. W ankiecie (znajdującej
się w B. Czart.) podał, że został wówczas majorem, dowódcą batalionu. W armii
Król. Pol. przydzielono go do 1. p. strzelców pieszych. Po trzech latach służby
wziął dymisję, ożenił się i osiadł w Poznańskiem, gdzie zajął się gospodarstwem
w swoich dobrach.
Po wybuchu powstania listopadowego Komisja Wojny przeznaczyła S-ego 20 XII 1830 w stopniu kapitana do organizacji gwardii ruchomej woj. kaliskiego, skąd przeszedł w styczniu 1831 do 14. pp liniowej. Dn. 7 III t. r. ponownie odkomenderowano go do gwardii ruchomej woj. kaliskiego, 10 VII skierowany został do 2 p. strzelców pieszych. Dn. 25 IX 1831 S. awansował na majora. Wraz z korpusem gen. Samuela Różyckiego wkroczył 28 IX do Galicji, a stąd przez Morawy, Wielkie Księstwo Badeńskie i Szwajcarię 10 II 1832 dotarł do Francji. Początkowo przebywał w Zakładzie Avignon, skąd w kwietniu 1832 odprowadził przydzielony mu oddział żołnierzy i podoficerów do Zakładu Lunel. Jako członek tego zakładu podpisał zredagowany przez Komitet Narodowy Polski 29 V 1832 ,,Adres tułaczów polskich we Francji do Izby Niższej Wielkiej Brytanii i Irlandii”, w którym przedstawiono prześladowania narodu polskiego przez zaborców oraz domagano się niepodległości Polski w granicach przedrozbiorowych. Zamieszkał w Zakładzie Le Puy, gdzie był członkiem Rady Polaków. W związku z wyborem Komitetu Narodowego Polskiego i Ziem Zabranych, mającego jednoczyć rozbitych politycznie wychodźców, S. podpisał 30 IX 1832 w imieniu Zakładu Le Puy adres do ks. Adama J.Czartoryskiego, wyjaśniający powody pominięcia jego osoby w składzie nowej władzy.
W grudniu 1832 S. objął funkcję prezesa Rady Polaków w Le Puy. Gdy w r.1833 zaczęto tworzyć zakłady departamentowe, S. został skierowany do miejscowości Albi w dep. Tarn. Dn. 3 XI 1833 opuścił Albi i zamieszkał w Lacaze, skąd 16 II 1835 przeniósł się do Agen. S. był członkiem loży masońskiej „Polskie dzieci Hiramay”, gdzie otrzymał stopień ucznia (apprentis). Dn. 1 XI 1834 zgłosił akces do Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP), ale nie brał czynnego udziału w życiu tej organizacji. Podpisał Manifest TDP z 4 XII 1836. Dn. 18 VII 1837 był jednym z niewielu członków, którzy opowiedzieli się za postulatami połączenia całej emigracji demokratycznej, wysuniętymi przez sekcję Panteonu TDP, i wezwali Centralizację do poparcia dążeń zjednoczeniowych. W r.1842 S. pełnił funkcję prezydującego gminy w Agen. W latach 1843‑4 był członkiem Zjednoczenia Emigracji Polskiej. Zmienił jednak orientację polityczną i 13 V 1844 razem z trzema emigrantami z Agen zredagował i podpisał ,,Akt uznający ks. A.J. Czartoryskiego Naczelnikiem Narodu i Emigracji...”. W dn. 21 VI 1844 wstąpił do założonej przez Narcyza Olizara w Agen filii Tow. Monarchicznego Trzeciego Maja i został jej dyrektorem.
S. wziął udział w powstaniu badeńskim w stopniu pułkownika. Dn. 20 VI 1849 otrzymał rozkaz od badeńskiego ministra wojny udania się na inspekcję oddziału mjr. Teodora Mniewskiego, broniącego przeprawy przez Ren w okolicach Philippsburga oraz ewentualnego objęcia komendy nad tamtejszym wojskiem. Rozkazu tego nie zdążył wykonać, gdyż tego samego dnia (20 VI) wojska pruskie przekroczyły Ren, Jako dowódca kompanii legionu polsko-niemieckiego znalazł się S. w oblężonej przez wojska pruskie twierdzy Rastatt. Zgodnie z zaleceniem gen. Ludwika Mierosławskiego podjął 30 VI ze swoją kompanią nieudaną próbę wyjścia z okrążenia. Wzięty do niewoli pod Rastattem, został przez Prusaków skazany na śmierć, lecz następnie ułaskawiony. Przybył do Strasburga, gdzie pozostał do końca życia. Doczekał się Medalu św. Heleny, a rząd francuski przyznał mu skromny żołd 35 fr. miesięcznie i S. musiał zwracać się o pomoc materialną do Instytucji „Czci i Chleba”. Na starość pragnął powrócić do Wielkopolski, ale przeszkodziła temu wojna francusko-pruska. Podczas oblężenia i bombardowania Strasburga we wrześniu 1870 został kontuzjowany, co spowodowało pogorszenie ogólnego stanu jego zdrowia. Kilka ostatnich miesięcy życia spędził w szpitalu. S. zmarł 20 X 1872 w Strasburgu, pochowany został na miejscowym cmentarzu. Żona S-ego zmarła przed r. 1845, gdyż w ankiecie z 24 XII 1844 S, podał, że jest bezdzietnym wdowcem.
Hirschberg A., Bibliografia powstania narodu
polskiego z r. l830-1831, Lw. 1882;
Kunaszowski H., Życiorysy uczestników powstania
listopadowego, Lw.1880;
Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol.;
Bartkowski J., Spis Polaków zmarłych w Emigracji od
raku 1831, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII;
Krawiec L., Lista członków Towarzystwa
Demokratycznego Polskiego z lat 1832-1851, tamże III;
Lewak--Więckawska, Zbiory B. Rap. Katalog I-III; -
Bielecki R., Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we
Francji 1831-1837, W.--Ł. 1986;
Gadon, Emigracja pol., III 211, 216;
Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807-14;
Kalembka S., Towarzystwo Demokratyczne Polskie w
latach 1832-1846, Tor. l966;
Lubliner L.,
Les confiscations des biens des Polonais sous le regne de I'empereur Nicolas I,
Bruxelles-Leipzig--Gand 1861 s. 135;
Owsińska A., Powstanie palatynacko-badeńskie 1849
roku oraz udział w nim Polaków, Wr. 1965 s. 82, 113, 116, 203;
Strnad J., Polskie powstanie listopadowe i Morawy w
latach trzydziestych XIX w., ,,Sobótka" R. 6; 1951 s. 220;
Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na
dniu 8 grudnia 1931 we Francji zawiązanego, cz. 3: Zdanie sprawy z czynności
Kom. Nar. Pol. od 15 kwietnia do końca września 1832, s. 205;
Corvin-Wiersbitzki
O., Erinnerungen aus meinem Leben, (b. m. i r. wyd.) III 128;
Krosnowski. Almanach hist., 1837/8 I 356, 1846 II
394;
Odezwa Komisji Wyborczej do Komitetu
Reprezentacyjnego Wychodźstwa Polskiego i lista imienna wyborców, Paryż l866;
Staroste,
Tagebuch uber die Ereignisse in der Pfalz und Baden im Jahre I849, Potsdam 1852
I 259;
Wywód Słowny Rozpraw i Akta Publiczne Emigracji
Polskiej, 8 X 1843 - 30 VII 1846, s. 150;
[Zamoyski W.] Jenerał Zamoyski 1803--1868, P.1918 IV
337;
Zieliński J. F., Wspomnienia z tułactwa. W.1989;
"Dzien. Pol." 1872 nr 270, 295; "Kron.
Emigracji Pol." 1834 s. 274; "Kur. Pozn." 1872 nr 263;
,.Narodowość" T. 4: 1842 s. 30; "Okólniki TDP" 1834/6 s. 7, 68,
1836/7 s. 470, 1838/40 s. 201; "Pielgrzym Pol." 1833 s. 2;
"Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu" R.: 1873-8, P.1879 II s. 411-12;
"Trzeci Maj" 1844 s. 94; "Tyg. Pet." 1835 nr 75; --- B.
Czart.: rkp. Ew.1360, Ew. 1532a.